مرقد ابراهیم بن مالک اشترمرقد ابراهیم بن مالک اشتر، در جنوب شهر دجیل، نزدیک جاده قدیم بغداد - سامرا واقع است و از زیارتگاههای مشهور شیعیان در استان صلاح‌الدین، به شمار می‌آید. ابراهیم بن مالک در سال ۷۲ ه. ق در جنگ با مروانیان به شهادت رسید و در همان محل، بارگاهی برای وی ساخته شد. این مقبره در سال ۲۰۰۷ میلادی بر اثر انفجار به دست گروه‌های تروریستی تخریب شد که در سال ۲۰۱۰ میلادی آن را بطور کامل بازسازی کردند. ضریح جدید این مقبره توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده است. ۱ - معرفی اجمالی ابراهیم بن مالکابراهیم، فرزند مالک اشتر نخعی، از سرداران و دلاوران مشهور شیعه است که در انتقام از قاتلان امام حسین (علیه‌السّلام)، نقش تاثیرگذاری ایفا نمود. ۱.۱ - دوران امام علیپدر وی، مالک اشتر، از خواص یاران امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) و سردار بزرگ جنگ‌های آن حضرت بود. ابراهیم، همراه پدرش، کنار حضرت علی (علیه‌السّلام) در جنگ صفین شرکت کرد. به نوشته نصر بن مزاحم، در جنگ صفین، ابراهیم بن مالک به دعوت پدرش، برای مبارزه با جوانی از قبیله حمیر، پرچم جنگ را تحویل گرفت و با این اشعار، به رجزخوانی پرداخت: "یا ایها السائل عنّی لا تُرَع"؛ سپس با جوان حمیری، تن به تن مبارزه کرد، تا اینکه او را از پای درآورد. ۱.۲ - پیوستن به مختاراو پس از شهادت امام (علیه‌السّلام)، در کوفه اقامت گزید؛ تا اینکه مختار ثقفی در زمان قیام خود، از ابراهیم دعوت کرد تا به وی بپیوندد. ابراهیم، نخست در پیوستن به مختار تردید کرد. اما پس از دیدن نامه محمد حنفیه، با مختار بیعت کرد و به جنبش او پیوست. ابراهیم بن مالک اشتر در عاشورای سال ۶٧ه. ق، در منطقه‌ای نزدیک موصل، در جنگ با لشکر امویان، موفق به کشتن عبیدالله بن زیاد و حُصین بن نُمیر گردید و سر ابن‌زیاد را جدا کرد و برای مختار فرستاد. ۱.۳ - بیعت با مصعب زبیریپس از کشته شدن مختار، به دست مصعب بن زبیر، ابراهیم از مصعب، امان خواست. سپس به فرمان مصعب، به کوفه آمد و با وی بیعت کرد. در این میان، عبدالملک بن مروان، دو بار به ابراهیم نامه فرستاد و از او خواست که مصعب را رها کند و به او بپیوندد. اما ابراهیم، نامه را سر به مهر، به مصعب داد و راضی به خیانت نگردید. ۱.۴ - شهادت ابراهیمسرانجام در جنگی که در سال ٧٢ه. ق، میان لشکر شامیان و نیروهای مصعب درگرفت، ابراهیم کشته شد و سرش را نزد عبدالملک بردند و پیکرش را در آتش سوزاندند. [۲]
بهاءالدین خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، ج١، ص٢۶٨.
۲ - موقعیت مزارمزار وی، در جنوب شهر دجیل، نزدیک جاده قدیم بغداد-سامرا واقع است و از زیارتگاههای مشهور شیعیان در استان صلاح‌الدین، به شمار می‌آید. ناحیه‌ای که مزار ابراهیم در آنجا واقع است، در گذشته به نام دیر الجاثلیق شناخته می‌شده است. این قبر تا سامرا ۸ فرسخ و تا دجله ۴ فرسخ فاصله دارد و محل شهادت اوست. ۳ - توصیف بناساختمان زیارتگاه در زمین نسبتاً مرتفعی قرار دارد و درگذشته، دارای بنایی از آجر و گچ، با نمایی مربع شکل و گنبدی دایره‌ای بوده است. در ورودی بنا، کتیبه‌ای حاوی تاریخ ١٠٨٩ه. ق، وجود داشته که احتمالاً تاریخ بازسازی بنا، بوده است. [۳]
شیخ ابراهیم سامرائی، یونس، تاریخ مدینة سامراء، ص١٣٠.
[۴]
حرزالدین، محمد، مراقد المعارف، ج١، ص٣٧-٣٨.
مرقد ابراهیم بن مالک اشتر در سال ٢٠٠٧م، هدف انفجار تروریستی جریان سلفی‌های تندرو قرار گرفت که به ویرانی بدنه اصلی بنا منجر گردید. اما پس از این انفجار، شیعیان به بازسازی بنای آن اقدام کردند و در حال حاضر، کار بازسازی ساختمان زیارتگاه، به پایان رسیده و همچنان زیارتگاه شیعیان است. ضریح جدید این مقبره توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مرقد ابراهیم بن مالک اشتر»، ج۱، ص۵۲۶. |